Stoeien met Willemina

Vanavond aan het stoeien met de tekst over Willemina Jacoba van Gogh. We willen een verhaal wat recht doet aan wie en wat ze was. En ook aantonen dat ze een vrouw is met een eigen leven, die daarin eigen keuzes maakt. Maar ook een vrouw die steeds in een soort van spagaat komt tussen familie en eigen carrière. We willen de eerste veertig jaar van haar leven weergeven en haar niet alleen beoordelen op haar bijna veertig jarig verblijf op Veldwijk.

Portret Willemina

Waarom wordt er toch zo laatdunkend over haar gedaan? Nico van Wageningen zegt in zijn boek ‘Het gezin van Gogh’:  ‘Wil blijft ongetrouwd en neemt de zorg op zich voor haar moeder (…). Van haar eigen ambities komt niets terecht. Ze wordt in 1902 opgenomen in een krankzinnigeninrichting te Ermelo waar ze tot haar dood verblijft.’ Na dit gelezen te hebben, en daarbij te ontdekken dat consequent de foto’s van Willemina en Anna zijn verwisseld, haakten we eigelijk al af. Eerlijkheid gebied te zeggen dat het wel een goed beeld geeft van de familie van Gogh, goed gedocumenteerd en prettig leesbaar geschreven. Echter, wanneer we de uitgever mailen over deze fouten  (en vragen om de mail ook door te sturen aan Nico) horen we niets  meer. Jammer.

Yuri Visser schreef diverse artikelen over Willemina ikv de honderdvijftigste geboortedag van haar broer Vincent in 2003. In deze artikelen gepubliceerd in het huis-aan-huisblad Het Kontakt beperkt hij zich vooral tot algemeenheden uit brieven van Vincent omdat hij weinig over haar kon vinden. Nog eerder, in 1986 als psychiatrisch ziekenhuis Veldwijk 100 jaar bestaat,  verscheen er een artikel in het magazine De Combinatie. Erik van Faassen vraagt zich daarin af of ‘ze haar studie wel heeft afgemaakt en of ze soms een baan had’. Wel weet hij dat ze in ieder geval de Franse taal heeft geleerd, want Vincent schrijft haar later in het Frans (!) Van Faassen benoemt wel haar bemoeienis met de eerste
Nationale Tentoonstelling voor Vrouwenarbeid in 1898, maar doet dit af met: ‘Willemina is vooral met de technische voorbereiding bezig, ze zorgt voor de planten en verdeling van ruimten en is verantwoordelijk voor de personeelsinzet’. Jammer, want er is veel meer over Willemina van Gogh te vertellen.

Ook Erwin van Meekeren, van Gogh-kenner bij uitstek, schreef in zijn boek ‘Leven en ziektegeschiedenis van Vincent van Gogh’, weinig over Willemina. Zo vonden we in véél boeken over Vincent van Gogh maar heel wéinig over Willemina. Maar we gaven niet op en na veel lezen, zoeken en archieven napluizen hebben we alles bij elkaar toch een interessant beeld kunnen schetsen van de jongste zus van onze grootste Nederlandse schilder. Ze was een kiene tante, interesseerde zich voor literatuur en beeldende kunst. Was onderwijzers, verpleegster en had contacten met veel interessante mensen, waaronder Aletta Jacobs, Marie Mensing, Cato Pekelharing, Cecile Goekoop en Marie Jungius.  En ja, ze zorgde inderdaad voor de verdeling van planten en ruimten bij de Tentoonstelling maar stuurde ook mensen aan en verzorgde de communicatie met leveranciers en deelnemers. Willemien had daar een belangrijke taak, dat willen we maar zeggen.
Hulde aan Willemina van Gogh, beter laat dan nooit.